Recencie opdracht - Volkskrant Het raadsel van Mulisch’ aanslag wordt opgelost, maar de ambiguïteit - Studeersnel (2024)

Vak

School

Keizer Karel College - Amstelveen

Boek in lijstOp zee

Geüpload door:

Aanbevolen voor jou

• 22Nn6-456v-06-argumenteren-antwoordenNederlandsBoekverslagen100% (46)
• 2Boekverslag Password - uhuNederlandsBoekverslagen100% (4)
• 7Boekverslag blauwe plekkenNederlandsBoekverslagen86% (7)
• 5Boekverslag haar naam was sarah havo 3NederlandsBoekverslagen100% (1)
• 3Boekverslag NENederlandsBoekverslagen75% (4)

Reacties

Volkskrant

Het raadsel van Mulisch’ aanslag wordt opgelost, maar de ambiguïteit blijft bestaanAan de vooravond van de viering van 75 jaar bevrijding bespreekt Onno Blom acht literaire boeken diehet beeld van de Duitse bezetting in Nederland hebben bepaald. Vandaag: De aanslag van HarryMulisch.Onno Blom1 mei 2020, 15:‘Ik bén de Tweede Wereldoorlog’, heeft Harry Mulisch met kenmerkend gevoel voor bescheidenbeeldspraak opgemerkt. Toch kon hij als zoon van een Oostenrijkse vader, die tijdens de Duitsebezetting bij de roofbank Lippmann, Rosenthal & Co werkte, én een Joodse moeder wel aanspraakmaken op een biografie waarin twee morele uitersten zich verenigden.Zo bezien is het geen toeval dat de oorlog – hij was 12 toen de Duitsers binnenvielen – in Mulisch’oeuvre steeds weer opduikt. Het stenen bruidsbed uit 1959 gaat over het geallieerde bombardementop Dresden en een Amerikaanse ‘oorlogsmisdadiger’ – een contradictio in terminis volgens deschrijver. Mulisch bezocht het proces tegen Adolf Eichmann en schreef er De zaak 40/61 over. Enin De toekomst van gisteren vroeg hij zich af wat er zou zijn gebeurd als Hitler de oorlog hadgewonnen. Dat boek begon als een roman, maar verscheen in 1972 als ‘het protocol van eenschrijverij’.Hoewel Mulisch had verklaard wel klaar te zijn met het vertellen van ‘verhaaltjes’ over de oorlog,kroop het bloed waar het niet gaan kon. In 1982 verscheen De aanslag, ‘een roman gebaard dooreen roman’. Het boek kwam voort uit De ontdekking van Moskou, dat Mulisch wel zeven keertevergeefs probeerde tot een goed einde te brengen. Voor die roman had hij een wees nodig,waarop hij bedacht dat het personage zijn ouders verloor toen zij als represaille door de Duitserswerden gefusilleerd.

De passage groeide uit tot een gezwel, ‘een carcinoom dat mijn roman dreigde te vernietigen’. Hijnam een stanleymes en sneed 29 pagina’s uit het dikke folioboek waarin hij werkte – en liet vanuitdie passage in tien maanden De aanslag ontstaan.Dat Mulisch zijn beeldspraak ditmaal ontleende aan een gevreesde ziekte, was ook geen toeval. 1982noemde hij ‘het jaar van de driedubbele aanslag’. Op zijn leven werd een aanslag gepleegd: zijn maagwerd verwijderd, nadat daarin een kwaadaardige tumor was aangetroffen. Hij genas, hoewel zijnkansen op genezing heel klein waren geweest. Bovendien verscheen dat jaar zijn roman Deaanslag. Die was zo succesvol dat er een duizelingwekkende belastingaanslag volgde.De aanslag is een thriller en moreel-filosofische roman ineen. In januari 1945 zit de 12-jarige AntonSteenwijk met zijn broer Peter in de achterkamer van hun huis in Haarlem Mens-erger-je-niet tespelen. Plotseling horen zij schoten: ‘In die stilte, die de oorlog ten slotte was in Holland, weerklinkenop straat plotseling zes scherpe knallen: eerst een, dan twee snel achter elkaar, na een paarseconden het vierde en vijfde schot. Even later een soort schreeuw en dan het zesde.’Als ze door het raam kijken, zien ze een dode politieagent naast zijn fiets op straat liggen. De burenbij wie het lijk voor de deur ligt, verslepen dat naar hún huis. De Duitsers steken de woning in de fik.Anton komt in een duistere cel op het politiebureau in Heemstede terecht, waar hij een gesprekheeft met een gewonde verzetsstrijdster. Nadat hij uit de cel is gehaald, blijkt dat de Duitsers zijnbroer en ouders hebben geëxecuteerd.Bij de beschrijving van de gebeurtenissen baseerde Mulisch zich óók op de aanslag die in Haarlemwas gepleegd op Fake Krist. Deze fanatieke SD’er werd op 25 oktober 1944 vermoord door eenknokploeg, die een andere verzetsgroep, waartoe Hannie Schaft behoorde, net voor was. In Deaanslag vindt Anton Steenwijk langzaam maar zeker uit wat er die avond precies is gebeurd. Tijdensde bestorming van Felix Meritis in 1956, destijds het Amsterdamse kantoor van de communistischepartij, komt hij Fake Ploeg tegen, de zoon van de vermoorde politieagent. Fake houdt hem voor: ishet de schuld van de fascisten dat hun huis in vlammen opging en Antons ouders stierven, of van deverzetsmensen die wisten dat de Duitsers wraak zouden nemen?

Trouw

Mulisch laat de oorlog een halve eeuw durenJanuari 1945: een collaborateur wordt geliquideerd in de straat van Anton Steenwijk. De burenleggen zijn lijk vlug voor het huis van Antons familie.Hugo Brandt Corstius21 mei 2005, 00:Veel romans van Harry Mulisch beginnen met een ijzersterk eerste hoofdstuk. Denk aan devermakelijke vriendschap tussen Harry en Hein Donner in 'De ontdekking van de hemel', of aan hetidiote interview met de beroemde schrijver die veel van Mulisch heeft, in 'Siegfried'. De lezer schurktzich in haar leesstoel en begrijpt dat zij de hele nacht verder moet lezen.En dan komt me er toch een flauwekul, een reeks symbolen en cymbalen, holle opschepperij enpretentieuze praatjes, dat je aan het eind alweer vergeten bent met wat voor schitterend hoofdstukhet boek begon. Hield Mulisch het maar bij zijn novellen!'De aanslag' (1982) begint met een spannend, goedgeschreven en aangrijpend hoofdstuk over eenavond in januari 1945 in een villawijk van Haarlem. De familie Steenwijk -vader, moeder, twee zonen-begint net een potje Mens-erger-je-niet als er buiten zes schoten vallen.Door hun raam zien ze dat er iemand van zijn fiets is geschoten en dat buren het lijk voor het huisvan de Steenwijks sjouwen. Peter, de oudste zoon, rent naar buiten en staat even later met hetpistool van de neergeschoten politieman in de huiskamer van die buren. De Duitsers komen. Zevermoorden als represaille de ouders en de broer van Anton Steenwijk en steken hun huis in debrand.De twaalfjarige Anton brengt een nacht door in de cel waar ook de vrouwelijke helft van het paaraanslagplegers gevangenzit. Hij spreekt daar met haar over de aanslag, maar kan haar in het donker

van de cel niet zien. Zij wordt geëxecuteerd. Anton wordt naar Amsterdam gebracht, door eenDuitser. Die Duitser heet Schulz -misschien om Vestdijk te pesten (zie 'Het kanon' van 14 mei 2005,over 'Pastorale 1943'). Anton gaat bij zijn oom en tante wonen.Natuurlijk had na de bevrijding in mei 1945 alles direct opgehelderd kunnen worden. Toen konmen immers de manlijke aanslagpleger die ontsnapt was, de buren die het lijk versleepten, en deinwoners van de drie andere villa's ondervragen, misschien zelfs de Duitsers die de moord op drieonschuldige mensen op hun geweten hadden.Maar dat gebeurt niet. Het lijkt alsof het Anton en ook zijn oom, de broer van zijn vermoordemoeder, niet interesseert.Onwaarschijnlijk? Zulke dingen gebeurden. En bovendien: het geeft aan de schrijver Harry Mulischde gelegenheid om in vier hoofdstukken, die spelen in 1952, 1956, 1966 en 1981 de ouderwordende Anton Steenkamp zelf langzaam de vragen aangaande de ware toedracht en de schuldvan het drama te laten beantwoorden.In elk van die vier hoofdstukken ontmoet Anton een van de medespelers in het drama die eendraadje van de knoop losmaakt: een buurvrouw, de zoon van de neergeschoten politieman, deandere aanslagpleger, en ten slotte de dochter van de buren die het lijk verplaatsten. De laatsteantwoordt op de vraag: ,,Waarom versleepten jullie het lijk niet naar het andere buurhuis?'': ,,Omdatdaar drie joodse onderduikers zaten''.Dat getal 3 lijkt even te wijzen op de rekensom: 5 doden bij die buren is erger dan 3 doden bij defamilie Steenwijk, maar de echte rekensom, die toen nog niet gemaakt hoefde te worden maar nuwel, was natuurlijk: drie zekere doden is erger dan een aantal onzekere doden.Aan het eind van het boek weten wij en Anton de waarheid. Veel moeilijker is het vraagstuk van deschuld. Bij Vestdijk was in 'Pastorale 1943' het liquideren van een Nederlandse verrader nog eenheldendaad.